Kars’ta ecdadın vatanı savunduğu tabyalar ihtişamını koruyor

Türkiye’nin kuzeydoğusunda, tarih boyunca stratejik değeriyle öne çıkan Kars’ta, ecdadın vatanı savunmak için kullandığı tabyalar ihtişamını koruyor.

Osmanlı Devleti ve sonrasında Türkiye Cumhuriyeti’nin doğu hudutlarını koruyarak “sınır muhafızlığı” misyonunu yıllardır sürdüren tabyalar, Ruslara karşı savunma sınırı olarak kullanıldı.

Bu tarihi yapılar, sırf askeri birer yapı değil, tıpkı vakitte bir periyodun mühendislik zekasının, strateji anlayışının ve vatan savunma azminin somut örnekleri olarak değer taşıyor.

Türkiye’nin en fazla savaş tabyasına sahip kenti Kars’ta, en bilinenleri ortasında Kanlı, Gemli, Büyük, Küçük ve Topçuoğlu Tabya üzere yapılar yer alıyor.

Her biri farklı büyüklükte ve fonksiyonda olan bu tabyalar, hem savunma hem de keşif ile müşahede maksadıyla inşa edildi. Tabyalar, yer altı geçitleri, siperleri, topçu mevzileri ve gözetleme kuleleriyle periyodun askeri mimarisini anlamak açısından büyük kıymet taşıyor.

“Erzurum, Kars ve Ardahan tabya mimarisi bakımından oldukça zengin”

Kafkas Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kısım Lideri Doç. Dr. Muhammet Arslan, AA muhabirine, ön savunma yapıları olarak bilinen tabyaların dışarıdan gelen düşmanı kente girmeden, kaleye kavuşmadan en önde karşılayıp karşılık verebilmek emeliyle inşa edildiğini söyledi.

Kars’ın tabya bakımından en varlıklı kentlerinden biri olduğunu lisana getiren Arslan, “Anadolu’da bilhassa batıda Çanakkale ve Edirne, doğuda da Erzurum, Kars ve Ardahan’ın tabya mimarisi bakımından epey güçlü olduğunu söyleyebiliriz. Bilhassa bu coğrafyada ’93 Harbi’ olarak da bildiğimiz Osmanlı-Rus Savaşları esnasında Ruslardan gelebilecek tehlikelere karşı koyabilmek emeliyle hatta kentin değerli noktalarını, kıymetli girişlerini ve boğazları denetim edebilmek gayesiyle 19. yüzyıldan sonra bunların inşa edildiğini söyleyebiliriz.” dedi.

Tarihi tabya Peynir Müzesi olarak hizmet veriyor

Kaynaklarda, Kars’ta 46 tabyanın olduğunu lakin 25’inin varlığını sürdürdüğünü lisana getiren Arslan, şöyle devam etti:

“Şu an prestijiyle 25 tabyanın katiyen varlığını biliyoruz fakat bunun yanı sıra kaynaklardan tanıdığımız, bildiğimiz ancak günümüze ulaşamayanları da dahil ettiğimizde bu sayının 46’ya çıktığını da söyleyebiliriz. Kars’taki en erken tarihli tabyanın Dere yahut Süvari Tabyası ismiyle da bilinen ve bugün Peynir Müzesi olarak hizmet veren tabyanın olduğunu söylemek gerekir. 1750’li yıllarda inşa edilen bu tabya aslında İran’dan gelebilecek akınlara karşı inşa edilmiş bir yapı. Son yıllarda burası interaktif bir Peynir Müzesi’ne dönüştürülerek yerli ve yabancı ziyaretçilerin hizmetine sunulmuş durumda.”

Tabyaların kıssaları ve mimarilerine ait kıymetlendirme yapan Arslan, “Erken tarihli bir öteki tabyamız ise Kanlı Tabya. Tekrar bugün, Kafkas Cephesi Harp Tarihi Müzesi olarak hizmet veren bu tabyanın da 19. yüzyıl başlarında Rus taarruzlarına karşı koymak gayesiyle inşa edildiğini ve 1828 yılındaki, bir gece baskınında içindeki tüm askerlerin şehit olması münasebetiyle Kanlı Tabya olarak isimlendirilmekte.” sözünü kullandı.

Arslan, şunları kaydetti:

“Tabyalar ortada bir ana karargah binası ve bunun etrafındaki hendekler ve toprak tahkimattan ibaretler. Büsbütün yer altında olan, inşa edilen tahkimatlar, karargahlar ve koğuşlar da kelam konusu fakat genel olarak ortada hilal halli, dikdörtgen planlı bir kuruluşa sahipler. Tekrar Kars’ın Ardahan çıkışı üzerinde değerli iki zirveyi tutan Karadağ ve Arap tabyaları kelam konusu ki bunlar da hem periyot mimarileri sebebiyle yani dönemsel mimariyi en hoş halde yansıtan eserler olarak karşımıza çıkıyor.”???????

About The Author

admin

See author's posts